Menstruatie-armoede betekent: te weinig toegang hebben tot de dingen die je nodig hebt om veilig en comfortabel je menstruatie door te komen. Dat zijn bijvoorbeeld maandverband, tampons of een cup. Maar ook pijnstillers, en toegang tot een douche, wc en wasbak. Menstruatie-armoede is bijvoorbeeld: rondlopen met oude kranten of wc-papier in je onderbroek, omdat je geen geld hebt voor tampons. Of het is: irritaties of infecties oplopen, omdat je noodgedwongen veel te lang rondloopt met hetzelfde maandverbandje.

Wie een cup gebruikt, is in één keer uit de kosten, en het is bovendien milieuvriendelijk. De menstruatiecup zou een deel van het probleem kunnen oplossen, maar er zijn een paar hindernissen.

Ten eerste is het bestaan van de cup nog niet bij iedereen bekend. Dus gebruik jij de cup en ben je er blij mee, praat erover! Daarnaast is de aanschafprijs van rond de 25 euro voor sommige mensen te hoog. En wie niet constant toegang heeft tot goed sanitair - zoals in het geval van dakloze vrouwen - kan de cup maar moeilijk gebruiken. Ook voor mensen die besneden zijn, last hebben van vaginisme of operaties hebben ondergaan, is de cup soms geen optie. Bovendien wordt de opmars van de cup gehinderd door taboes en kennisgebrek. Tampons inbrengen is voor veel mensen al bezwaarlijk.

Omdat menstruatie intiem is en gevoelig voor taboes, is het onwenselijk om iemand een product op te dringen waarbij diegene zich oncomfortabel voelt: zelf je product kunnen kiezen is wel zo fijn.

Uit onderzoek van ontwikkelingsorganisatie Plan International blijkt dat grofweg 9 procent van de Nederlandse meisjes en jonge vrouwen tussen de 12 en 25 jaar in Nederland soms geen geld heeft om menstruatieproducten te kopen. Hun onderzoek vind je hier.

Ons eigen onderzoek laat zien dat het probleem ook speelt bij volwassenen en geeft een indruk van de vormen die het aanneemt. In een verkennend onderzoek onder minima spraken we met zo'n 50 hulpverlenende instanties en tekenden we de ervaringen op van mensen met een Voedselbankpas, die in de schuldhulpverlening zitten, dakloos of ongedocumenteerd zijn. In totaal interviewden we zo'n 170 vrouwen* waarvan de helft aangaf menstruatie-armoede te ervaren. Bij gebrek aan geld om een heel grootschalig, landelijk onderzoek uit te rollen, hebben we ons daarbij geconcentreerd op de Randstad, met name Amsterdam. Maar we hopen dat ons verkennende onderzoek aanleiding vormt voor diepgravender landelijk onderzoek.

Je leest het volledige rapport van ons onderzoek hier.

*We erkennen dat meer mensen met een baarmoeder met dit probleem te maken kunnen hebben, denk aan sommige trans mannen of non-binaire mensen. In ons onderzoek spraken wij echter 170 mensen die zich identificeren als vrouw, vandaar dat wij er soms voor kiezen te spreken over vrouwen.

Menstruatie is geen keuze, en menstruatieproducten zijn geen luxe, maar een basisbehoefte. Bij gebrek eraan kun je niet goed meedraaien in de samenleving en komen je hygiëne en gezondheid in de knel, met mogelijk verstrekkende gevolgen. Dat er mensen zijn die zelfs deze basisbehoefte niet of nauwelijks kunnen vervullen, is dus wel echt een probleem, en daarnaast is het een belangrijk signaal over de armoede en ongelijkheid in Nederland.

Omdat dit deel van het armoedeprobleem bovendien nog erg onbekend is, willen we het uit de schaduw halen. We weten dat we daarmee slechts een klein steentje bijdragen. Als jij een goed plan hebt om alle armoede op te lossen, hopen we dat je contact met ons opneemt, of gewoon zelf aan de slag gaat.

Het klopt dat een pakje maandverband maar een euro kost, en dat lijkt niet duur. Maar 'duur' hangt af van je budget. Als je bijvoorbeeld in de schuldhulpverlening zit en moet rondkomen van 50 euro per week of minder, is alles 'duur'.

Bovendien verschilt de hevigheid van de menstruatie per persoon. Als je lang menstrueert en veel bloed verliest, en bovendien zware pijnstillers nodig hebt, kan het zijn dat je veel meer geld kwijt bent dan een paar euro per maand. De vrouwen die wij interviewden, noemden bedragen tussen de nul euro (als je een cup hebt) en vijfentwintig euro. Voor een krappe beurs is dat veel geld.

We zouden wel willen, maar hebben helaas geen superpowers. Natuurlijk is het grotere probleem de armoede. Maar dat betekent niet dat er over dit onderdeel van armoede niet zou mogen worden gepraat. Sterker nog: het 'niet willen praten' is een deel van het probleem. Veel mensen weten helemaal niet dat menstruatie-armoede in Nederland voorkomt.

Dat komt voor een deel omdat menstruatie nog steeds taboe is. Bijna een op de vijf Nederlandse meisjes en jonge vrouwen kan er thuis helemaal niet over praten, bleek uit dit onderzoek van Plan International.

Doordat er te weinig over menstruatie kan worden gepraat, durven sommige mensen niet om hulp te vragen als ze last hebben van menstruatie-armoede. Daardoor komen ze onnodig in de problemen. Zelfs hulpverleners hebben niet altijd door dat er problemen zijn. Ook worden medische problemen rond de menstruatie vaak pas na jaren ontdekt, omdat er niet genoeg kennis en openheid is rond menstruatie. Denk aan endometriose of hevig bloedverlies, dat ten onrechte als 'normaal' wordt gezien. Door menstruatie-armoede uit de schaduw te halen, hopen we dat het al een stukje kan worden opgelost, zelfs als wij niet de middelen hebben om 'alle armoede' op te lossen.

Voor zover wij weten zijn er geen grootschalige projecten om menstruatieproducten verschaffen aan wie ze maar nodig heeft. Wel zijn we lokale initiatieven tegengekomen, zoals Dignity Kits van Neighbourhood Feminists en STIL Utrecht. Ook wordt er in inloophuizen maandverband verstrekt aan bijvoorbeeld daklozen.

Doe jij al iets op dit vlak? Dan horen we graag van je: misschien kunnen we samenwerken. Neem vooral contact met ons op!

Met het ASKV, de Voedselbank, Het Wereldhuis, en Het Leger des Heils.

Het geld dat door Het Damesverband wordt ingezameld, gaat naar de inkoop van menstruatieproducten. Om te zorgen dat we zo veel mogelijk mensen kunnen helpen, zijn we in onderhandeling met producenten om tegen een gereduceerde prijs in te kopen. Zover mogelijk proberen we daarbij te gaan voor biologisch katoen en voor producten van zo hoog mogelijke kwaliteit, en niet voor synthetisch materiaal; we werken bijvoorbeeld samen met Yoni. Ook zamelen we producten in die kwalitatief perfect zijn maar waarvan de verpakking niet helemaal goed is gedrukt of gevouwen. Die producten worden vervolgens door de organisaties waarmee we samenwerken verdeeld onder de mensen die er behoefte aan hebben. Gedurende het project zullen we blijven evalueren of deze producten aansluiten bij de wens van de mensen die ze gebruiken.

Omdat De Bovengrondse volledig uit vrijwilligers bestaat en nauwelijks inkomsten heeft, gebruiken we tien procent van de donaties voor het bekostigen van het project zelf. Denk aan het hosten van de website, de kosten voor het vervoer van de producten of van de perstelefoon. Daarnaast is er 5% naar het crowdfundingsplatform geef.nl gegaan - dit is (helaas) standaard als je werkt via hun crowdfundingplatform.

Ons streefbedrag was 50.000 euro. Daarmee helpen we een jaar lang een aantal cliënten van de Voedselbank Amsterdam, Het Leger des Heils Amsterdam, Het ASKV/Steunpunt Vluchtelingen en Het Wereldhuis te Amsterdam. Zij hebben aangegeven behoefte te hebben aan producten voor circa 800 vrouwen. (Zie pag. 43-44 van het onderzoek voor meer uitleg hierover.)

Met dat bedrag kunnen we producten leveren van goede kwaliteit, van katoen en zonder chemicaliën. Halen we meer geld op, dan breiden we onze actie verder uit naar andere steden.

Ons manifest bevat 15 speerpunten met zaken waar we ook graag mee aan de slag gaan. Informatievoorziening en taboedoorbreking rond menstruatie zijn daar een belangrijk deel van.

Deel 'Het Damesverband' vooral met je vrienden! En lees ons manifest, waarin nog meer aanknopingspunten staan voor actie. Ook kan je ons e-mailen om aan te haken: [email protected]
Je kunt je ook aanmelden voor de mailinglijst van de Bovengrondse zelf, of aan ons doneren. <3

Nee. Het Damesverband is dan ook vooral bedoeld om aandacht te genereren voor het probleem op zich. De oplossing zit hem in veel meer dingen - daarover lees je meer in ons manifest of het onderzoek.

De Bovengrondse is een feministische doe-tank. Wij organiseren laagdrempelige netwerkbijeenkomsten en podiumprogramma's over feminisme. En af en toe laten we met een concrete actie van ons horen. Zo heb je misschien wel eens gehoord van onze straatnamenactie #meervrouwopstraat, van de Abortusbuddies of van #wildplasgate.

Tot in de Tweede Kamer werd er over het onderzoek naar menstruatie-armoede gepraat. We kwamen twee keer onze bevindingen presenteren aan het Ministerie van SZW, VWS en OCW. Ook werden er Kamervragen gesteld door de PvdA en D66. Helaas heeft de overheid aangegeven op dit moment geen specifieke maatregelen te nemen. Dit omdat de overheid diverse andere maatregelen en prioriteiten heeft op het gebied van structurele armoedebestrijding - zie de reactie van de Minister Bruins op ons onderzoek en beantwoording van de Kamervragen van D66 en de PvdA. Wij laten ons natuurlijk niet ontmoedigen en blijven de problematiek onder de aandacht brengen.

Op gemeentelijk niveau lijkt er meer mogelijk. Op dit moment zijn wij in gesprek met de gemeente Amsterdam over oplossingen - wij houden jullie uiteraard op de hoogte hiervan! In de gemeente Utrecht en Gouda wordt ook gekeken naar mogelijkheden om menstruatie-armoede aan te pakken (klik op de links voor meer info).

Wij zien o.a. een rol voor de overheid om onderzoek naar menstruatie-armoede landelijk uit te rollen en menstruatie bespreekbaar(der) te maken middels voorlichting vanaf de basisschool. Daarnaast pleiten we voor het gratis beschikbaar stellen van menstruatieproducten op scholen, opvangcentra en andere openbare ruimtes en/of deze te vergoeden via initiatieven zoals de stadspas.

Er is niemand die geen hinder ondervindt van de pandemie die de wereld overgaat en delen van het dagelijks leven heeft lamgelegd. Een ontwikkeling die de kwetsbare groepen in de samenleving, zoals daklozen en ongedocumenteerden extra hard raken. Een korte rondvraag langs onze partners leidde dan ook tot de conclusie dat deze groepen enorm onder druk staan. Daarnaast is de groep die afhankelijk is van voedselhulp sinds de coronacrisis gegroeid. Sinds maart 2020 heeft de Voedselbank Amsterdam er alleen al 600 huishoudens bij gekregen. De uitlevering van menstruatieproducten richting hun cliënten gaat bij de meeste partners gewoon door, al heeft de pandemie de distributie hiervan wel bemoeilijkt. We blijven de situatie volgen en trekken aan de bel waar nodig - juist nu.

Jawel hoor. Naast het Damesverband leidt De Bovengrondse momenteel onder andere het abortusbuddyproject.Daarnaast laten we onze stem horen als het gaat om bijvoorbeeld reproductief recht, klimaatcrisis en racisme, en staan altijd open voor briljante ideeën. En oja, we hebben allemaal ook nog een baan.